140 kilonewton scheidingskracht

ESSEN, 23 JULI 2018. Het einde van de steenkoolwinning in Duitsland is nabij. Komende december is het afgelopen. Maar omdat 150 jaar industriële mijnbouw letterlijk diepe sporen heeft nagelaten, worden de schachten daarna niet meteen dichtgegooid. "We bereiden ons voor op de post-mijnbouwfase", zegt dr. Stefan Roßbach, werkzaam in het waterbeheer op de technische en logistieke afdeling bij de RAG Aktiengesellschaft (de vroegere Ruhrkohle AG). "Uit onze actieve en inactieve mijnen pompen we jaarlijks circa 65 miljoen kubieke meter mijnwater weg", vertelt het afdelingshoofd. "Dat voorkomt dat het zoute water ongecontroleerd naar boven kan komen en kan doordringen tot in de grondwaterlagen waaruit drinkwater gewonnen wordt." De mijn Auguste Victoria in Marl, waar de kolenwinning eind 2015 werd stilgelegd, is een van de 12 actieve waterbeheerlocaties. "We pompen het mijnwater uit schacht 3 – 1195 meter diep – en transporteren het naar de nabijgelegen rivier de Lippe", vertelt Roßbach. Het water wordt momenteel via een uitgebreid ondergronds leidingennetwerk aangevoerd bij een pompkamer op de zesde verdieping en van daaruit via een dubbele pijpleiding via de schacht naar boven gepompt.

"De mijn bevat kilometers lange buizen en dus ook heel veel flensverbindingen, die ons team natuurlijk dicht moet houden en moet onderhouden", aldus mijnopzichter Markus Schneider over de belangrijke taak van de waterbeheerders. Dat het aantal flensverbindingen zo hoog is, komt volgens Schneider doordat elk afzonderlijke buisstuk via de schacht de mijn in moet worden getransporteerd. "Schachten zijn in zekere zin het knelpunt in de mijn. Daarom zijn onze buissegmenten aanzienlijk korter dan bij bovengrondse buisconstructies." Dat betekent ook dat er meer onderhoud nodig is, en dat de verbindingen tussen de buizen niet altijd even eenvoudig te bereiken zijn voor het verwisselen van de dichtingen. "We hebben tests gedaan met de nieuwe spreiders van Atlas Copco Tools. Deze zijn erg makkelijk te gebruiken en hebben veel vermogen voor het scheiden en herpositioneren van de buizen. Erg indrukwekkend", aldus de technicus.

In de mijnen lopen de staat van buizen, de diameters van leidingen en de breedten van ruimten nogal uiteen. Daardoor is het vaak een kwestie van geluk of je de buisuiteinden nog met de hand uit elkaar krijgt. "Natuurlijk kun je dan nog wel aan de slag met rateltakels en ijzeren stangen. Maar als je daarmee wegglijdt, kun je het ongevallenboek er ook alvast bij pakken", waarschuwt Schneider voor de gevaren van een ongeluk tijdens het werk. De handige flensspreider ACHS 14-T van Atlas Copco Tools is dan het veiligere en krachten besparende alternatief. Het modulaire systeem bestaat uit een compacte pomp die via een hogedrukslang is aangesloten op de eigenlijke spreider. "De handpomp van slechts vier kilo produceert een druk van 700 bar en zet die om in tot wel 14 ton fijn doseerbare spreidkracht", aldus Schneider over de totaaloplossing die wordt geleverd in een robuuste koffer. "Wat ook erg handig is, is dat een smalle kier van slechts 6 centimeter breed al genoeg is om bij de flens te kunnen", aldus Schneider. Dat is voldoende om het eerste niveau van de getrapte spreidblokken naar binnen te steken, en biedt hiervoor ook genoeg aangrijpingsoppervlak. Er kan bij elke spreidstand onder volledige belasting worden gewerkt – ook op de laagste – en dat is volgens de gebruikers erg handig bij werk in kleine ruimten.

"De getrapte spreidwiggen passen precies en kunnen dan eigenlijk niet meer uit de verbinding wegglijden", vertelt de expert over een ander belangrijk voordeel. "De parallelle wigbeweging voorkomt bij het openen dat de flensoppervlakken krassen krijgen of beschadigd raken, iets wat bij de normale manier van werken met het spreekwoordelijke breekijzer regelmatig kan voorkomen."

Atlas Copco Tools heeft naast de hydraulische versie ook een puur mechanische flensspreider in zijn assortiment, de ACSM 08-T. Dit model gebruikt in plaats van een handpomp een draaimomentsleutel om de scheidingskracht te produceren. Via de hefboom van dit model kunnen de mijnbouwers eenvoudig 180 Newtonmeter koppel produceren, die het compacte apparaat vervolgens omzet in 8 ton scheidingskracht. "Zes ton meer vermogen is echter juist bij onze behoorlijk dikke buizen een niet te onderschatten meerwaarde, en daarom is de ACHS 14-T bij ons de favoriet."

Om de grondwaterhorizonten ook veilig te stellen voor de lange termijn, zal de RAG Aktiengesellschaft nog vele jaren het mijnwater monitoren en gecontroleerd uit de diepte omhoog transporteren. "Waren we voorheen mijnwerkers die kolen naar boven haalden, nu worden we grondwaterbeschermers", vat Schneider het nieuwe takenpakket voor zijn koempels samen, waarna hij afscheid neemt met een hartelijk "Glück auf!"