ความเสี่ยงของระบบการลำเลียงแบบนิวแมติก (pneumatic conveying)
จะเห็นได้โดยง่ายว่าทำไมการลำเลียงแบบนิวแมติก pneumatic conveying จึงได้กลายมาเป็นโซลูชั่นที่ได้รับความนิยมมากขึ้นสำหรับการขนส่งสินค้าปริมาณมากในระยะทางที่ค่อนข้างสั้น เมื่อระบบลำเลียงดำเนินอย่างถูกวิธี การขนย้ายวัสดุหลากหลายชนิดภายในโรงงานผลิตทั้งไปและกลับจะได้ผล มีประสิทธิภาพ ยืดหยุ่น และน่าเชื่อถือสูง
อย่างไรก็ตาม เช่นเดียวกับเกือบทุกกระบวนการผลิต วิธีนี้มีความเสี่ยงอยู่บ้าง โดยเฉพาะถ้าใช้อุปกรณ์ที่ไม่ได้มาตรฐาน ส่งผลถึงมาตรการรักษาความปลอดภัยที่เหมาะสม
ในกรณีของการลำเลียงแบบนิวแมติก อันตรายที่สำคัญคือฝุ่น
ประเภทของฝุ่น
ฝุ่นมี2 ประเภทที่อาจเป็นอันตรายได้:
- ฝุ่นที่สามารถทำให้เกิดการระเบิดจะเกิดขึ้นเมื่อทำการขนส่งวัสดุบางประเภท
- ฝุ่นที่มีอยู่ในสภาพแวดล้อมมีปริมาณมาก ซึ่งไม่ได้รวมเฉพาะการควบแน่นของฝุ่นในอากาศเท่านั้น แต่ยังรวมถึงฝุ่นที่สะสมอยู่บนอุปกรณ์หรือบนพื้นผิวอื่นๆ
ก่อนอื่น มีฝุ่นบางประเภทที่อาจไม่ก่อให้เกิดปัญหา การที่ฝุ่นจะเป็นอันตรายได้นั้นต้องสามารถติดไฟและระเบิดได้เมื่อผสมกับออกซิเจนในอากาศ
ฝุ่นที่ระเบิดได้คืออะไร
กฎพื้นฐานก็คือ (แม้ว่าจะมีข้อยกเว้นบางประการ ซึ่งคุณจะเห็นที่ด้านล่าง) ฝุ่นที่ระเบิดได้นี้เป็นผลพลอยได้ของกระบวนการทางอุตสาหกรรม ซึ่งรวมถึงการลำเลียงแบบนิวแมติก ซึ่งมีส่วนข้องเกี่ยวกับวัสดุที่ติดไฟได้
แต่ทว่ามีวัสดุที่ติดไฟได้มีมากกว่าที่คุณคิด ตัวอย่างเช่น ฝุ่นที่เกิดขึ้นจากการดำเนินการกับอาหารหลายประเภทและสารอินทรีย์อื่นๆ เช่น น้ำตาล แป้ง เมล็ดพืช หรือไม้นั้นเป็นฝุ่นที่ติดไฟได้
นอกจากนี้สารเคมีและโลหะหลายประเภท และแม้แต่วัสดุที่ไม่ใช่โลหะและไม่ใช่อินทรีย์ ก็อาจเป็นแหล่งที่มาของฝุ่นที่ระเบิดได้ ซึ่งในทางปฏิบัติแล้วจะไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า นั่นหมายความว่าวัสดุบางอย่างที่มักไม่ถือว่าเป็นวัสดุที่ “ติดไฟได้” ขณะที่มีขนาดใหญ่ (เช่น เหล็ก หรืออะลูมิเนียม) นั้นสามารถเผาไหม้หรือระเบิดได้หากปรากฏอยู่ในความเข้มข้นที่เหมาะสม และถ้าฝุ่นมีความละเอียดมากพอ
ด้วยเหตุนี้ สถานที่ทำงานใดก็ตามที่มีการสร้างหรือสามารถสะสมฝุ่นได้นั้นอาจก่อให้เกิดอันตรายและควรได้รับการประเมินความเสี่ยง เนื่องจากฝุ่นที่ระเบิดได้นั้นเป็นปัญหาที่ไม่ควรมองข้าม
ห้าเหลี่ยมของการระเบิดของฝุ่น (The dust explosion pentagon)
อย่างไรก็ตาม การที่การระเบิดจะให้ผลที่รุนแรงได้นั้นต้องอาศัยหลายองค์ประกอบ ซึ่งมักเรียกว่าเพนทากอนของการระเบิดฝุ่น
ไฟจะเกิดขึ้นได้ต้องต้องอาศัยองค์ประกอบสามอย่าง: เชื้อเพลิง ออกซิเจน และแหล่งของไฟ ในการที่จะสันดาป จะต้องมีการกระจายของฝุ่นที่มีความเข้มข้นเหมาะสม (เช่น ฝุ่นที่มีอยู่ในอากาศ) และฝุ่นที่เกิดขึ้นนั้นจะต้องถูกกักอยู่ในพื้นที่ปิดหรือพื้นที่จำกัด ต้องมีครบทั้ง 5 องค์ประกอบนี้ หมายความว่า การระเบิดฝุ่นจะไม่สามารถเกิดขึ้นได้ในพื้นที่เปิด หรือถ้าไม่มีออกซิเจนหรือประกายไฟ เป็นต้น
เพนทากอนของการระเบิดฝุ่นยังแสดงให้เห็นอีกด้วยว่าเหตุใดการลำเลียงแบบนิวแมติกบางระบบจึงอาจมีความเสี่ยง ระบบดังกล่าวใช้เพื่อขนส่งวัสดุหลายประเภทตามที่กล่าวถึง ระบบมีลักษณะเป็นพื้นที่ปิด (เช่น ท่อ ไซโล...) และฝุ่นสามารถกระจายตัวได้
อันตรายของการทำงานในสภาพแวดล้อมที่เต็มไปด้วยฝุ่น
ฝุ่นในระบบการลำเลียงแบบนิวแมติกไม่ได้เป็นปัจจัยความเสี่ยงเพียงหนึ่งเดียว ยังมีอันตรายที่สืบเนื่องมาจากการทำงานในสภาพแวดล้อมที่มีฝุ่นมาก เช่น หากสภาพแวดล้อมที่ระบบทำงานอยู่นั้นเต็มไปด้วยฝุ่นในตนเอง
ในกรณีดังกล่าว องค์ประกอบทั้ง 5 ข้อของเพนทากอนของการระเบิดฝุ่นอาจปรากฏอยู่ภายนอกระบบการลำเลียงแบบนิวแมติก และหากเลือกใช้อุปกรณ์ไม่ถูกต้อง อาจเกิดประกายไฟขึ้นจากตัวระบบเองซึ่งนำไปสู่การระเบิด
วิธีหลีกเลี่ยงการระเบิด
โชคดีที่ความเสี่ยงของของทั้งสองกรณีนั้นสามารถลดทอนลงได้ด้วยเทคโนโลยีและการรักษาความปลอดภัยที่เหมาะสม โดยสรุป สิ่งที่ต้องเกิดขึ้นก็คือการขจัดหนึ่งในองค์ประกอบของเพนทากอนของการระเบิดฝุ่นออกไปจากสมการ
เป็นสิ่งสำคัญที่ต้องทำความเข้าใจความเสี่ยงและสามารถที่จะใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสม และนี่คือจุดที่ข้อกำหนด ATEX ของสหภาพยุโรปเข้ามามีบทบาท ข้อกำหนดเหล่านี้ได้ระบุสิ่งจำเป็นสำหรับสถานที่ทำงานและอุปกรณ์ในสภาพแวดล้อมที่อาจมีการระเบิด
ในขั้นแรก คุณต้องค้นหาว่าไซต์งานของคุณถูกกำหนดให้ขึ้นกับโซน ATEX ที่เกี่ยวข้องโซนใด ข้อมูลนี้จะช่วยคุณในการติดต่อซัพพลายเออร์อุปกรณ์ที่สามารถช่วยให้คุณได้รับอุปกรณ์ที่ผ่านการรับรองที่จำเป็นสำหรับคุณ เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งที่ต้องตระหนักว่าไม่มีโซลูชันเดียวที่เหมาะสมกับทุกสถานการณ์เพื่อลดความเสี่ยงจากการระเบิด นั่นหมายความว่าบริษัทผลิตอุปกรณ์จะต้องพิจารณากรณีของคุณเป็นพิเศษเพื่อที่จะสร้างโซลูชันแบบกำหนดเองที่เหมาะกับความต้องการของกระบวนการของคุณ
